آیا فاش کردن اسرار بیمار توسط پزشک جرم است؟
پیش از پاسخ به این سوال بر اساس قوانین و مقررات لازم است به جنبه اخلاقی موضوع نیز بپردازیم. از نظر اخلاقی و بر طبق عرف تمامی جوامع، پزشکان می توانند از عمیق ترین راز ها و اسرار بیماران خود اطلاع داشته باشند و این مسئله نباید زمینه سوء استفاده را برای ایشان فراهم آورد.
به همین جهت قانون گذار در ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی اقدام به جرم انگاری افشای اسرار بیمار توسط پزشک کرده است که به شرح زیر می باشد:
“اطباء و جراحان و ماماها و داروفروشان و کلیه کسانی که به مناسبت شغل یا حرفه خود محرم اسرار می‌شوند هرگاه در غیر از موارد قانونی، اسرار مردم را افشا کنند“
مجازات فاش کردن اسرار بیمار
همانطور که اشاره شد مستند قانونی جرم افشای اسرار بیمار ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی میباشد. مجازات این جرم بر اساس نحوه ارتکاب آن و میزان اهمیت راز فاش شده از سوی مقام قضائی تعیین میشود.
مجازات افشای اسرار بیمار چهل و پنج روز تا شش ماه حبس تعزیری و جزای نقدی از شش میلیون و ششصد هزارتومان تا بیست و دو میلیون تومان میباشد.
برای اطلاع از میزان دقیق این مجازات با توجه به شرایط ارتکاب آن، بهتر است از وکلای متخصص در این حوزه مشورت بگیرید.
اسرار بیمار شامل چه مواردی میشود؟
یکی از مهمترین مسائل برای بررسی این جرم هم برای طرفین آن و هم برای مقام قضائی این است که ما کدام یک از اطلاعات را اسرار بیمار و کدام یک از آنها را اطلاعات عادی میدانیم که فاش کردن آنها جرم نبوده و قابل شکایت کیفری نمیباشد.
برای بیان برخی از مصادیق اسرار بیمار میتوان به نام و مشخصات بیمار، نوع بیمار، شرح بیماری یا درمان وی و حتی نام پزشک معالج اشاره کرد.
البته بهتر است بدانید این موارد به صورت حصری نبوده و اگر شاکی موارد دیگری را به منزله اسرار خود بداند، مقام قضائی میتواند آنرا پذیرفته و فاش کننده را مجازات نماید.
شکایت از پزشک برای افشای اسرار بیمار
اگر شما بزه دیده چنین جرایمی قرار گرفتید به راحتی میتوانید از پزشکی که مرتکب این جرم شده است شکایت نمایید تا از طریق قانون با وی برخورد نمایید.
بیماران باید نسبت به حقوق خود آگاهی کامل داشته باشند تا بتوانند از آن دفاع نمایند. برای تنظیم شکوائیه و اقامه دعوای کیفری در مراجع صالح، بهتر است مشاوره حقوقی کیفری وکلای متخصص جرایم پزشکی استفاده نمایید تا با استفاده از دانش و تجربه وکلا، از حقوق ضایع شده خود دفاع کرده و مجرم را به سزای عمل خود برسانید.
مرجع صالح برای رسیدگی به جرم افشای اسرار بیماران
قانونگذار رسیدگی به جرایم پزشکی را به دلیل ویژگی های خاص این جرایم در صلاحیت دادسرا و دادگاه ویژه ای قرار داده است.
انجام تحقیقات اولیه، کشف جرم و تعقیب متهمین این دسته از دعاوی بر عهده دادسرا ویژه جرایم پزشکی بوده که پس از انجام این اقدامات و رسیدگی مقدماتی، پرونده را برای صدور رای قطعی به سازمان نظام پزشکی ارجاع میدهند.
سپس هیئت عمومی سازمان نظام پزشکی با بررسی مدارک و مستندات پرونده اقدام به صدور رای مینماید. این رای میتواند شامل مجازاتهای مقرر در ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی و تخلفات انتظامی حرفه پزشکی باشد که در ادامه بیان خواهیم کرد.
فاش کردن اسرار بیمار در چه شرایط جرم نیست؟
در برخی از موارد افشای اسرار بیمار جرم نبوده و مرتکبین آن مجازات نخواهند شد. این مواد دارای جهات مختلفی میباشد که به طور دقیق به بیان آنها خواهیم پرداخت.
رضایت بیمار: رضایت بیمار مبنی بر فاش کردن اسرار بیمار خود میتواند مهمترین شرط برای عدم جرم بودم این اقدام باشد. البته اگر حدودی برای آن در نظر گرفته شده باشد نباید از آن عبور نماید که در این صورت نیز مرتکب همان جرم شده است.
حفظ منافع دیگران: اگر بیماری فرد به نحوی باشد که میتواند دیگران را به خطر بیاندازد، پزشک میتواند آنرا فاش نماید. مصداق اصلی این مورد داشتن بیماریهای واگیر دارد میباشد که میتواند منافع یک جامعه را به خظر اندازد.
الزامات قانونی: در برخی از موارد الزامات قانونی وجود دارد که پزشک باید گزارشاتی به مراجع نظارتی بدهد که این مبحث نیز از مواردی میباشد که افشای اسرار جرم محسوب نمیشود. برای مثال میتوان به صدور گواهی فوت یا ولادت و یا اطلاع از اسرار بیماری به دستور مقام قضائی.
دفاع مشروع: در برخی موارد ممکن است بیمار دارای مشکلات روانپزشکی بوده و همین مسئله سبب تهدید جانی پزشک باشد که وی میتواند به صورت محدود از موارد دفاع مشروع تلقی شده و مجازاتی برای وی در نظر گرفته نشود.
تخلف انتظامی پزشکان در خصوص افشای اسرار بیمار
علاوه بر اینکه پزشکان از سوی مراجع کیفری در صورت ارتکاب جرم قرار میگیرند مجازاتهای انتظامی نیز در صورت ارتکاب جرم در انتظار آنها خواهد بود. این مجازاتهای انتظامی بر اساس ماده ۲۸ قانون سازمان نظام پزشکی عبارتند از:
برای بار اول توبیخ شواهی و درج در پرونده نظام پزشکی فرد
توبیخ کتبی با درج در پرونده نظام پزشکی و نشریه نظام پزشکی محل یا الصاق رأی در تابلو اعلانات نظام پزشکی محل
محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته از سه ماه تا یک سال در محل ارتکاب تخلف
محرومیت از اشتغال به حرفه های پزشکی و وابسته از سه ماه تا یک سال در تمام کشور
آیا پزشک میتواند اسرار بیمار را برای همسر وی فاش کند؟
یکی از سوالات پر تکرار در جلسات مشاوره حقوقی مربوط به این نکته میباشد. پاسخ اجمالی به این پرسش منفی هست یعنی پزشک حق اطلاع رسانی اسرار بیماری را حتی به همسر بیمار بدون رضایت وی ندارد.
اما در برخی از موارد که مسئله بیماریهای مقاربتی یا روانی که فرد در اندیشه ارتکاب جرم بر علیه همسر یا فرزندانش باشد میتواند این اقدام را انجام دهد.
سوال و جواب حقوقی با وکیل
جرم افشای اسرار بیماران از دسته جرایمی می باشد که تنها از گروه خاصی ممکن است رخ داده و همچنین به جهت پیچیدگی های مسائل حقوق و تخصصی بودن این حوزه، قانون گذار مراجع قضایی تخصصی برای رسیدگی به این جرایم در نظر گرفته است که در متن به آن اشاره کردیم.